Wat hebben we daarvoor gedaan?

Bestuursmaatregel begroting 2019
Het programma opstellen van watergebiedsplannen is nagenoeg afgerond. We werken al onze wateropgaven in het landelijk gebied uit in samenspraak met de organisaties in de streek. De meest prioritaire zaken voeren we uit, gebundeld in integrale gebiedsprocessen en gebiedsprojecten. Hierbij zoeken we waar mogelijk de combinatie met het veenweideprogramma.

Dit hebben we bereikt in 2019
Het watergebiedsplan Westergo is in 2019 niet gestart. De belangrijkste reden hiervoor is dat de programmering deelsystemen voor de komende jaren al goed is gevuld. En daarmee is het beschikbare budget verdeeld. Ook worden in het gebiedsproces Harlingen-Franeker, wat onderdeel uitmaakt van deelgebied Westergo, al werken uitgevoerd. Het watergebiedsplan is daarom uitgesteld naar 2021.

Bestuursmaatregel begroting 2019
De waterpeilen in het beheergebied zijn vastgelegd in peilbesluiten. Als de watergebiedsplannen klaar zijn, leggen we de actuele peilen vast in revisiepeilbesluiten. Peilafwijkingen die in de afgelopen jaren met een watervergunning zijn toegestaan, nemen we hierin mee. De revisiepeilbesluiten vormen de basis voor toekomstige partiële herzieningen. Daarmee maken we bijvoorbeeld de uitvoering van maatregelen uit de watergebiedsplannen mogelijk.

Dit hebben we bereikt in 2019
Omdat er een kwestie was met provincie Fryslân over hoe om te gaan met de vrij afstromende gebieden zijn in 2019 geen vier revisie peilbesluiten opgesteld. De provincie heeft inmiddels een aangepaste Waterverordening in procedure gebracht. Deze wordt naar verwachting in het voorjaar 2020 door Provinciale Staten vastgesteld. Eind 2019 zijn we gestart met het afronden van vijf lopende revisiepeilbesluiten: Appelscha, Twijzel, Tsjonger, Alde Feanen en Koningsdiep-West.

Bestuursmaatregel begroting 2019
Samen met provincie Fryslân en de Friese gemeenten werken we aan een toekomstbestendige invulling van het oeverbeheer langs de vaarwegen in de provincie. We ontwikkelen vier varianten voor de verdeling van het beheer en onderhoud van deze oevers. In het tweede kwartaal 2019 is het onderzoek klaar. Bestuurlijke besluitvorming over dit onderwerp verwachten we halverwege 2019. De eventueel hieruit voortkomende kosten nemen we in het eerstvolgend MP mee.

Dit hebben we bereikt in 2019
We zijn sinds 2014 vaarwegbeheerder voor de E- en F-vaarwegen. Voor het beheer van de oevers langs vaarwegen zijn in 2019 vier varianten uitgewerkt. Dat doen we samen met de provincie en gemeenten. Afstemming hierover vindt plaats via een projectorganisatie. Bestuurlijke afstemming vindt plaats via de daarvoor ingestelde stuurgroep. Daarin zijn wij ook vertegenwoordigd. De stuurgroep heeft gevraagd de bevindingen uit de vier varianten te verwerken in een vijfde variant. We nemen medio 2020 een besluit over de uitkomsten en adviseren aan Provinciale Staten. Na finale besluitvorming door Provinciale Staten werken we de benodigde maatregelen uit en nemen ze op in de begroting.

Bestuursmaatregel begroting 2019
Het peilbesluit voor de boezem (uit 1998) is toe aan een herijking vanwege wijzigingen in het peilbeheer. Dit peilbesluit, met handvatten voor toekomstgericht peilbeheer, leggen we in 2020 ter vaststelling voor aan het algemeen bestuur.

Dit hebben we bereikt in 2019
Het peilbesluit voor de boezem wordt in het eerste kwartaal van 2020 opgeleverd. Dit betreft de volgende onderdelen:

• evaluatie van het peilbeheer van de Friese boezem over de afgelopen 20 jaar
• een ecologische advies (natuurtoets) op het peilbeheer van de Friese boezem
• het opnieuw en juist begrenzen van de Friese boezem

Op basis hiervan voeren we een discussie met het bestuur over het toekomstig peilbeheer op de Friese boezem.

Bestuursmaatregel begroting 2019
Tegengaan van de bodemdaling door veenoxidatie en beperken van de uitstoot van broeikasgassen. Dat is het belangrijkste doel van de Friese veenweideaanpak. Hierbij is gekozen voor een gezamenlijke integrale aanpak waarbij de provincie de regierol heeft. Naast de peilverhogingen maken ook andere opgaven in het gebied deel uit van de aanpak. Denk daarbij aan vergroting van de biodiversiteit, versterking van het landschap, duurzame grondgebonden landbouw, klimaatadaptatie, verbetering waterkwaliteit en stimulering recreatieve ontwikkeling. Met een mix van waterhuishoudkundige en ruimtelijke maatregelen proberen we in nauwe samenwerking met de verschillende betrokkenen deze doelen te realiseren.

Dit hebben we bereikt in 2019
We zijn gestart met het opstellen van het uitvoeringsprogramma 2020-2030. Vaststelling hiervan is nu gepland in november 2020. Belangrijke input voor het uitvoeringsprogramma is de MKBA. De MKBA veenweide, is in oktober opgeleverd. Het bestuurlijk advies op basis van de MKBA is in november/december door zowel Gedeputeerde Staten en dagelijks bestuur vastgesteld en in 2020 voorgelegd ter besluitvorming aan Provinciale Staten en algemeen bestuur.
De processen in de kansrijke gebieden zijn voortgezet. Voor het gebied Aldeboarn de Deelen heeft het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit een toezegging gedaan van € 1,5 miljoen. Op basis van nog te ondertekenen samenwerkingsafspraken wordt dit bedrag definitief toegekend.
De diverse onderzoekspilots zijn voortgezet, waarbij 2019 het laatste meetjaar was voor de pilot onderwaterdrainage. De eindrapportage hiervan leveren we in 2020 op. De proeven met grondwatergestuurd peilbeheer zijn voorbereid en worden in 2020 gestart. Voor ‘Boeren meten water’ is de financiering rond. Dit project start ook in 2020.
Voor de pilot hoogwatercircuits zijn de voorbereidingen in 2019 afgerond en deze pilot is inmiddels gestart.
Vaststelling van het flankerend beleid van peilverhogingen is in januari 2019 door de besturen van provincie Fryslân en Wetterskip uitgesteld en wordt nu meegenomen in het proces van het Veenweideprogramma 2020-2030.

Bestuursmaatregel begroting 2019
In het Veiligheidsplan-II uit 2014 staan maatregelen om wateroverlast nu en in de toekomst te voorkomen. Dit plan hebben we in 2018 geëvalueerd en de evaluatie heeft geleid tot een aantal aanbevelingen. In 2021 komt het KNMI met de nieuwe klimaatscenario’s. Een jaar later actualiseren we het veiligheidsplan.
De visie op toekomstbestendig waterbeheer (TBW) uit 2018 en het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie vragen om een actualisatie van het wateroverlastbeleid voor de deelsystemen. Vanaf 2020 kunnen we de deelsystemen toetsen aan dit nieuwe beleid en vaststellen wat er moet gebeuren.
In uitvoeringsprojecten werken we aan de uitbreiding van waterberging in boezem en deelsystemen. Waar mogelijk liften we mee op initiatieven voor gebiedsontwikkeling.

Dit hebben we bereikt in 2019
Deelsystemen
In het veiligheidsplan zijn twee opgaven voor waterberging in de deelsystemen opgenomen: a) een klimaatopgave van 1.250 ha tot 2050 en b) een niet getalsmatig vastgestelde normopgave (volgens de Normering Regionale Wateroverlast berging). De gebieden met een normopgaven moeten voor 2030 worden aangepakt. Het aanpassen van de norm kan daar ook toe behoren. Het veiligheidsplan hebben we in 2018 geëvalueerd. Besloten is het beleid en maatregelen in de deelsystemen in 2019 te actualiseren.

Boezem
De voorbereidende werkzaamheden voor de inrichting van het bergingsgebied in de polder Gouden Boaijum zijn nagenoeg in 2019 afgerond. De aanbesteding van dit project staat gepland voor het eerste kwartaal 2020. De realisatie vindt plaats in 2020 en 2021. Het plan voor het inrichten van de polder Bouwepet wordt herzien in verband met de aanwezigheid van beschermde fauna.
Samen met de terreinbeheerorganisaties verkennen we naast deze beide polders potentiële bergingsgebieden in onder andere de polder Himpensermar en Binnenmiede- & Weeshuispolder. In totaal wordt er circa 500 hectare aan potentieel bergingsgebied verkend met terreinbeheerorganisaties.
In diverse projecten hebben we 0,5 hectare extra waterberging in en langs de boezem gerealiseerd.

Bestuursmaatregel begroting 2019
De waterbeheerders in Nederland hebben in het Deltaplan Zoetwater afspraken gemaakt om de beschikbaarheid van zoetwater in het grond- en oppervlaktewater in de toekomst te waarborgen. Samen met de provincie brengen we de waterbeschikbaarheid in beeld en leggen deze in 2021 vast. Daarmee is duidelijk op welke beschikbaarheid de watergebruiker kan rekenen, zowel in normale als in droge situaties. Provincie Fryslân is een grondwaterstudie gestart die ze eind 2018 afrondt.
Dit doet ze samen met Vitens en Wetterskip Fryslân. In 2019 starten we de ontwikkeling van beleid voor een duurzaam beheer van zoetwater. Het gaat daarbij ook om waterbeschikbaarheid. Om tot een samenhangend beleid te komen, gebruiken we verschillende bouwstenen. Bijvoorbeeld de uitwerking van waterconservering, het toepassen van de uitkomsten van de grondwaterstudie Fryslân en de evaluatie en actualisatie van het grondwaterbeleid. Ook onderdelen van de TBW-visie krijgen een plek. Denk aan wateraanvoer naar de zandgebieden en doorspoelen van de verziltingsgevoelige gebieden. Daarnaast werken we landelijke en regionale ambities en afspraken uit, bijvoorbeeld met betrekking tot het IJsselmeer.
De watervraag die vanuit de IJsselmeerregio komt, is van belang voor de hoeveelheid die wij kunnen inlaten vanuit het IJsselmeer. Daarbij kijken we hoe we minder afhankelijk kunnen worden van inlaat vanuit het IJsselmeer.

Dit hebben we bereikt in 2019
De startnotitie Duurzaam beheer zoetwater is in 2019 vastgesteld, ondanks een vertraging door andere bestuurlijke prioriteiten (verkiezingen, inzet dossier droogte). De evaluatie en actualisatie van het grondwaterbeleid vormt een belangrijk onderdeel van Duurzaam beheer zoetwater; deze evaluatie vindt in 2020 plaats. De startnotitie beschrijft de werkwijze om samenhangend beleid op het gebied van zoetwater te ontwikkelen. Het gaat daarbij ook om waterbeschikbaarheid.

Bestuursmaatregel begroting 2019
We zijn zowel ambtelijk als bestuurlijk intensief betrokken bij het opstellen van gemeentelijke en provinciale (omgevings)plannen, zoals de omgevingsvisie, grondwaterstudie en lange termijnvisie voor de Friese Boezem. Onze inbreng is in lijn met onze eigen klimaatagenda en verschillende beleidsontwikkelingen. Om de afspraken in het verlengde van Bestuursakkoord Water (BAW) uit te voeren, overwegen we, in navolging van de waterschappen Vechtstromen en Vallei en Veluwe, een zogenaamde ‘Blauwe Omgevingsvisie’ op te stellen.

Water en ruimtelijke ordening hangen nauw met elkaar samen. Bovendien kunnen we zo onze doelen beter realiseren. Dat geldt voor zowel de provinciale omgevingsvisie als de gemeentelijke omgevingsvisies en –plannen. Ook werken we actief mee aan De Friese Aanpak, een samenwerkingsverband van provincie Fryslân, de Friese gemeenten en Wetterskip Fryslân. De aanpak bundelt kennis en informatie en maakt samenwerking en integraal gebiedsgericht werken beter mogelijk.

Als uitwerking van de omgevingsvisie, stellen we samen met de provincie de Friese boezemvisie op. Dit is een integrale visie gericht op het toekomstig functioneren van het Friese boezemwatersysteem. Daarbij schetsen we scenario’s op basis van de mogelijke ontwikkelingen in het gebruik en de mogelijke veranderingen van het klimaat. De visie besteedt ook aandacht aan wat er bijvoorbeeld in de ruimtelijke ordening nodig is om de scenario’s in de toekomst te kunnen realiseren.

Dit hebben we bereikt in 2019
In 2019 hebben we geadviseerd op de ontwerp-omgevingsvisie en uiteindelijk een zienswijze ingediend op het ontwerp. De grondwaterstudie is afgerond en de rapportage is op 1 oktober 2019 gepresenteerd aan het algemeen bestuur. Als uitwerking van de bouwsteen water en de ontwerp-omgevingsvisie zijn we in 2019 samen met de provincie gestart met het opstellen van een Friese boezemstudie.

Bestuursmaatregel begroting 2019
Met het project Wateractieve Stad onderzoeken we de effecten van klimaatverandering in het stedelijk gebied. Daarbij sluiten we aan bij het thema Ruimtelijke Adaptatie/Waterketen in Samenhang (RAWIS) van het FBWK 2.0 met bijbehorend ambtelijk uitvoeringsprogramma. Om inzicht te krijgen in wateroverlast en hittestress in bebouwde gebieden, zijn de partners van het FBWK in 2017 gestart met de klimaatstresstest Fryslân. In 2018 is deze test voor de thema’s wateroverlast en hitte afgerond. De resultaten daarvan zijn in 2018 opgenomen in een Friese klimaateffectatlas die via een webportal voor publiek toegankelijk is. Naast de genoemde stresstest, bevat de atlas ook andere kaartbeelden over overstromingsrisico’s en droogte. De Friese klimaateffectatlas is daarmee dé ingang voor overheden, bedrijven en burgers op het gebied van klimaatverandering en maatregelen voor klimaatadaptatie. In 2019 gaan we met alle stakeholders in gesprek over wat nodig is voor een klimaatbestendig Fryslân in 2050.

Dit hebben we bereikt in 2019
In 2019 hebben we met gemeenten gesprekken (klimaatdialogen) gevoerd met belanghebbenden over de gevolgen van klimaatverandering. Hierbij is gebruik gemaakt van de Friese klimaatatlas (www.frieseklimaatatlas.nl), die we in 2018 samen onze samenwerkingspartners hebben gemaakt. Hierbij is de afspraak dat gemeenten initiatiefnemer zijn in bebouwd gebied en wij in landelijk gebied. Gemeenten betrekken ons als een van de stakeholders bij de klimaatdialogen in bebouwd gebied. Circa de helft van de Friese gemeenten zijn gestart met het voeren van klimaatdialogen. Meestal in het kader van een nieuw op te stellen gemeentelijk rioleringsplan, de gemeentelijke omgevingsvisie of een eigen klimaatagenda. De klimaatdialoog is bij ons onderdeel van een bestaand plan- of gebiedsproces. Zo nemen we gebiedsgericht en integraal klimaatadaptatie mee in het proces en benutten we de koppelkansen optimaal. Ook is het onderwerp ‘klimaat’ vast agendapunt in ambtelijk overleg met de gemeenten.

Bestuursmaatregel begroting 2019
We hebben met gemeenten een overeenkomst gesloten over het onderhoud van wateren en de overname van kunstwerken in bebouwde kernen. De gemeenten ontvangen een jaarlijkse tegemoetkoming voor het maaien (‘hekkelen’) van de zogenoemde ‘hoofd- en secundaire OSW-wateren’ (overdracht stedelijk water) en de vijvers in de bebouwde kernen. Voor het reguliere baggerwerk verrekenen we de werkelijk gemaakte kosten. Bovendien is afgesproken dat het achterstallig onderhoud uiterlijk in 2025 is weggewerkt. Met de individuele gemeenten maken we afspraken over het wegwerken van achterstallig onderhoud in de tijd. De komende periode zien wij toe op het nakomen van deze afspraken. In 2019 evalueren we de (werking van de) overeenkomst.

Dit hebben we bereikt in 2019
De evaluatie is gedeeld met de betrokken portefeuillehouders. Mede omdat het lastig blijkt om de benodigde gegevens te verzamelen is afgesproken dat de bestuurlijke besluitvorming in de eerste helft van 2020 plaats vindt.

Bestuursmaatregel begroting 2019
Voor de boezem en de deelsystemen actualiseren we voortdurend het bestaande onderhoudsplan. Het onderhoudsplan betreft alle watersysteemassets die we in beheer en onderhoud hebben. Het onderhoudsplan voor de waterlopen bestaat uit de onderdelen ‘klein en groot onderhoud’ (hekkelen en baggeren), ‘vispassages’, ‘natuurvriendelijke oevers’ en ‘beschoeiingen’. De laatste twee onderdelen spelen ook een rol in het onderzoek over de verdeling van het beheer en onderhoud van de oevers langs vaarwegen (zie onderdeel ‘Beheer Oevers Vaarwegen’). De actualisatie voor deze twee onderdelen start wanneer in dat onderzoek een keuze uit één van de vier varianten is gemaakt. De focus voor de actualisatie ligt in 2019 op het groot onderhoud (baggeren).
Met een baggercyclus van eens in de 9 jaar, waren in 2014 alle knelpunten verholpen. De verwachting was dat we daarna met minder baggeren af konden. Daarom zijn we in 2015 teruggegaan naar het eens in de 12 jaar baggeren van waterlopen. Die inschatting is te optimistisch, zo blijkt nu. De lagere baggerfrequentie leidt tot problemen in het watersysteem. Begin 2019 stellen we het algemeen bestuur daarom voor om terug te gaan naar de cyclus van eens in de 9 jaar. Bovendien stellen we voor om de grote vaarten weer regelmatig te gaan baggeren. In het voorstel geven we ook de financiële consequenties aan van de nieuwe aanpak en zullen die na besluitvorming opnemen in het MP 2020-2024.

Dit hebben we bereikt in 2019
Het uitvoeringsprogramma is klaar. In de bestuurlijke besluitvorming over de uit te voeren werkzaamheden is besloten dat eerst een evaluatie over het baggeren aan het algemeen bestuur moet worden aangeboden, alvorens verdergaande besluiten te nemen. Deze evaluatie wordt in het eerste kwartaal van 2020 aangeboden.