We hebben bij het uitvoeren van ons werk te maken met risico’s en onzekerheden. Met een actief risicomanagement borgen we de continuïteit en de kwaliteit van de werkzaamheden en de financiële positie van het waterschap. We herkennen tijdig de belangrijkste risico’s en treffen maatregelen om deze te beheersen. Risico’s dekken we af met procedures, verzekeringen of voorzieningen. Risico’s die dan nog overblijven, dekken we af vanuit de algemene reserve. In deze risicoparagraaf worden de actuele risico’s beschreven. Als het risico zich toch voordoet, dan heeft dat een financieel effect op het jaar 2020 of verder.
Persleidingen
We beheren 814 kilometer persleidingen en 278 rioolgemalen in het afvalwater-transportstelsel. De afschrijvingslasten vormen samen met de instandhoudingskosten voor het transportstelsel het grootste deel van het jaarlijks budget. In de begroting zijn geen vervangingsinvesteringen en sloopkosten opgenomen. Extra kosten die ontstaan door breuken en andere calamiteiten vangen we op binnen het weerstandsvermogen. De oudste persleidingen zijn nu circa 55 jaar oud.
Het onderzoek naar de persleidingen is afgerond. De 15 meest risicovolle delen van het persleidingstelsel zijn in beeld gebracht. Het bestuur heeft besloten om het investeringsprogramma na de MP-periode op te starten. In de MP-periode bestaat daarom een risico op breuken en calamiteiten waarvoor geen financiële middelen zijn gereserveerd. Gemiddeld kost een reparatie van een persleidingbreuk € 10.000.
Ontwikkeling plaagsoorten
In februari 2018 is de regeling exotenbestrijding verschenen. De verwachting was dat de provincie snel met beleidskaders zou komen voor exotenbestrijding (invasieve exoten, zowel flora als fauna). Naast het beleidskader is ook een uitvoeringskader nodig, inclusief financieringsafspraken met andere beheerders.. Maar ons reguliere overleg met provincie Fryslân heeft nog niet een concrete werkwijze opgeleverd. Om schade aan watersysteem en natuur te beperken, vraagt het voorkómen en bestrijden van plaagsoorten steeds meer aandacht. Hierbij sluiten we zoveel mogelijk aan bij Europees, landelijk en regionaal beleid. Ook werken we samen met andere betrokken partijen. De ontwikkeling van plaagsoorten verloopt vaak onvoorspelbaar en is bijvoorbeeld sterk afhankelijk van het weer. Mede als gevolg van de klimaatontwikkeling, zien we de kosten de laatste jaren toenemen. We proberen deze kosten te dekken uit de reguliere budgetten, maar sluiten niet uit dat de bestrijding tot een overschrijding leidt.
Na een strenge winter volstaat het reguliere budget. Na een zachte winter en een groeizaam voorjaar en zomer kan een overschrijding oplopen tot € 1 miljoen.
Wettelijke beoordeling Primaire Keringen
In het voorjaar van 2020 wordt de landelijke masterplanning vastgesteld. Waterschappen geven hierin hun planning van de beoordelingen van hun primaire keringen aan. Daarbij is de deadline voor de afronding van de beoordeling nu vastgelegd op 1 juli 2022, waarmee de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) de mogelijkheid geboden wordt tijdig de voorgelegde beoordelingen te toetsen. We hebben daarmee nog 2,5 jaar de tijd om de beoordelingen af te ronden. Voor de IJsselmeerdijken wordt nagegaan of we tot een voorlopig oordeel (sterk verkorte toets) kunnen komen. Wij spannen ons maximaal in om tot een voorlopig oordeel te komen. We trekken hierin landelijk op met de andere waterschappen. Als dit lukt worden deze trajecten al in 2020 afgerond. Wanneer blijkt dat we een voorlopig oordeel niet mogelijk is, halen we met de beschikbare capaciteit en middelen de landelijke planning niet. Als we dit wel willen realiseren is er voor de jaren 2020, 2021 en 2022 een ruimtevrager van circa € 1 miljoen per jaar nodig om werkzaamheden (gedeeltelijk) uit te kunnen besteden. Hiermee is in de meerjarenbegroting geen rekening gehouden. Daarnaast is er ook nog capaciteits-schaarste in de markt te verwachten omdat alle waterkeringbeheerders in diezelfde periode een beroep op de markt gaan doen.
Ingangstoets Hoogwaterbeschermingsprogramma
Het doel van de ingangstoets is om de landelijke programmering van de HWBP-projecten stabieler te maken. De ingangstoets haalt een deel van de werkzaamheden en onderzoeken uit de verkenningsfase naar voren. Dat deel is dan waarschijnlijk niet meer subsidiabel. Wij doen in 2020 mee als pilot voor Schiermonnikoog (nadat de beoordeling uitgevoerd is). Zo willen we invloed uitoefenen op de definitieve vorm van de ingangstoets en het subsidiabel maken van de kosten.
POP3-bijdrage
In het kader van de POP3- subsidieregeling, die een formele looptijd heeft van 2014 tot en met 2020, zijn voor Fryslân naar verwachting voor de totale looptijd van de regeling € 1,5 miljoen uitvoeringskosten verschuldigd aan de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). De RVO is het betaalorgaan waarvan we verplicht gebruik moeten maken om in aanmerking te komen voor Europese subsidiegelden. Door de POP3-regeling kunnen we projecten uit de KRW-beslisnota versneld uitvoeren. De overheden die de cofinanciering voor hun rekening nemen - de provincie en wij – moeten de uitvoeringskosten betalen. Conform het advies van de Unie van Waterschappen en de afspraak met de provincie, hebben we met de provincie afgesproken dat de provincie de totale uitvoeringskosten voor haar rekening zal nemen. Wij verhogen voor hetzelfde bedrag onze bijdrage aan investeringen regionale regeling. Per saldo dragen we dan gelijkwaardig bij. Een deel van de projecten uit de KRW-beslisnota is gepland op particuliere gronden in met name de deelsystemen. Voor de realisatie is draagvlak en medewerking nodig en onze onderhandelingsinstrumenten zijn beperkt. Het zou dus kunnen dat we het beschikbare POP3-geld niet volledig benutten. Als we daarnaast reeds beschikte prestaties niet realiseren en niet volledig voldoen aan alle subsidievoorwaarden, kan RVO een boete van 5 procent van het totaal beschikte bedrag opleggen.
Het financiële risico wordt laag ingeschat, als voor alle beschikte aanvragen een boete wordt opgelegd dan bedraagt het financiële risico (maximaal) € 1,0 miljoen.
KRW-opgaven
De KRW-beslisnota 2015 bevat een maatregelenpakket voor de periode 2016-2021. Voor alle maatregelen geldt een resultaatsverplichting. Halen we het resultaat niet en een goede motivering ontbreekt, dan kan de Europese Unie een boete opleggen. Voor de uitvoering van de inrichtingsmaatregelen hebben we in veel gevallen grond nodig. Vaak gaat dit om stroken grond voor de ecologische inrichting van watergangen. In de praktijk blijkt dat grondeigenaren moeilijk te bewegen zijn om grond beschikbaar te stellen voor KRW-doelen. Dit leidt tot lange processen. Het risico bestaat dat we het maatregelenpakket voor de periode 2016-2021 niet volledig in deze planperiode kunnen realiseren, en dat deze maatregelen dan in de planperiode 2022-2027 gerealiseerd moeten gaan worden. Indien de maatregelen niet voor 2027 gerealiseerd zijn kan de EU sancties opleggen. Deze zijn op dit moment niet te kwantificeren.
Afwikkeling project Vijfhuizen/De Heining
Het project Vijfhuizen is opgeleverd. De (financiële) afwikkeling met en verantwoording aan alle overheden en de vele subsidieverstrekkers is afgerond. Een juridische claim van de hoofdaannemer is in behandeling bij de rechtbank. De proceskosten en een eventueel te betalen claim worden gedeeld met provincie Fryslân.
Noordelijk Belastingkantoor
Op 1 januari 2018 is het Noordelijk Belastingkantoor (NBK) van start gegaan. Het Noordelijk Belastingkantoor verzorgt de aanslagen van de drie noordelijk waterschappen en de gemeente Groningen. Vanaf de start kampt het NBK met diverse problemen onder andere op het gebied van automatisering, telefonische bereikbaarheid en ziekteverzuim. Door deze oorzaken zijn 2018 achterstanden ontstaan bij het opleggen en invorderen van de aanslagen. Er zijn twee onderzoeken uitgevoerd naar de oorzaken en oplossingen voor de problemen. Hieruit volgt dat er in 2019 een extra financiële bijdrage is gevraagd van de deelnemers. Op grond van een begrotingswijziging die door het bestuur van het NBK is voorgelegd aan de deelnemers voor een zienswijze is in de prognose rekening gehouden met een extra bijdrage van Wetterskip Fryslân van € 0,87 miljoen in 2019. In 2019 is voortvarend een begin gemaakt met wegwerken van de achterstanden. Het extra beschikbaar gestelde bedrag zal niet volledig nodig zijn om in 2020 de dienstverlening naar het gewenste niveau te tillen.
Afvalstoffenheffing Slib
In de fiscale beleidsagenda voor de Tweede Kamer is de opheffing van de vrijstelling van afvalstoffenheffing voor zuiveringsslib opgenomen. Tot dusver was er voor zuiveringsslib een vrijstelling voor de heffing op verbranding van het slib. De kosten voor de slibeindverwerking stijgen in dit geval met ongeveer € 2 miljoen per jaar. In 2019 is er nog geen sprake van verbreding van de afvalstoffenheffing voor het verbranden van zuiveringsslib. Het ministerie wil overleggen met de waterschappen en zal overwegingen (argumenten) van de waterschappen meenemen bij de uitwerking van mogelijke maatregelen.
Rwzi Wijnjewoude
Op 17 januari 2019 is locatie rwzi Wijnjewoude verkocht aan de stichting Wijnjewoude Energie Neutraal (hierna WEN te noemen). Het risico bestaat dat WEN niet aan zijn verplichtingen kan voldoen, of dat het initiatief tot een vroegtijdig einde komt en WEN tot teruglevering wil overgaan. Als een eventuele teruglevering niet binnen drie jaar gaat plaats vinden zijn de kosten voor de sanering en sloop van de rwzi voor WEN. De kans op teruglevering schatten we op basis van de plannen van WEN en de betrokkenheid van gemeente en provincie bij dit burgerinitiatief zeer laag in.
Als we de rwzi weer in bezit krijgen dan kunnen we de rwzi in de vrije verkoop zetten. Gezien de belangstelling van verschillende partijen voor het perceel verwachten we het ook tegen een marktconforme prijs te verkopen en komen de kosten van sanering en sloop niet voor onze rekening. Het financieel risico schatten we daarom laag in.
Dividend Nederlandse Waterschapsbank
De afgelopen jaren heeft de NWB geen dividend aan de aandeelhouders mogen uitkeren omdat ze niet voldeed aan de leverage ratio. Over het boekjaar 2018 is in 2019 een dividendbedrag van € 1,2 miljoen uitgekeerd. In de meerjarenbegrotingen is structureel een opbrengst dividend van de NWB opgenomen van jaarlijks € 2,3 miljoen. De hoogte van het dividend is afhankelijk van de nettowinst. Bij de publicatie van de jaarcijfers 2018 heeft de bank aangegeven te verwachten dat de nettowinst in 2019 op een lager niveau uitkomt dan in 2018.
Bij de eerste berichtgeving in 2020 leek het erop dat er een dividenduitkering van minimaal € 2,3 miljoen zou worden uitgekeerd aan ons waterschap. Echter ten gevolge van de Corona-crisis heeft de ECB dringend aanbevolen alle dividenduitkeringen uit te stellen tot na 1 oktober van dit jaar. Op 16 april heeft de algemene vergadering van aandeelhouders van de NWB dit advies over genomen. Voor de korte termijn bestaat dus geen zekerheid over de hoogte van een dividenduitkering in 2020. We houden wel perspectief op een uitkering dit jaar.
Programma aanpak Stikstof (PAS)
Na de uitspraak van de Raad van State dat de Programma Aanpak Stikstof (PAS) in strijd is met Europese natuurwetgeving, ontstond er een impasse rond de vergunningverlening voor allerlei bouwprojecten, waaronder waterschapsprojecten. Op 25 september 2019 presenteerde het door het kabinet ingestelde adviescollege Stikstofproblematiek een voorstel om uit de impasse rond stikstofuitstoot en vergunningverlening te komen. In het advies wordt de mogelijkheid beschreven om projecten met een tijdelijke depositie van stikstof weer mogelijk te maken, wanneer er een ecologische onderbouwing kan worden gegeven. Het lijkt erop dat op basis van dit advies volgens de Unie van Waterschappen het merendeel van de waterschapsprojecten doorgang kan vinden. De waterschappen kijken uit naar de verdere uitwerking van het stikstofadvies en zitten daarvoor ook aan tafel bij de betrokken ministeries. Op termijn zal er naar verwachting meer duidelijkheid ontstaan over de concrete gevolgen, zoals het doorvoeren van technische aanpassingen, voor onze op stapel staande projecten.
PFAS
De nieuwe normen voor PFAS in grond en bagger kunnen leiden tot hogere kosten bij projecten en onderhoud waarbij grondverzet of afzet van bagger aan de orde is.
Bij onderhoud geldt dit met name bij baggeren in stedelijk gebied. Hierbij is afzet van bagger op de kant vaak niet mogelijk en moet de bagger afgevoerd worden. De kosten hiervoor zijn momenteel in ontwikkeling.
Ook bij baggeren nabij riooloverstorten moet de bagger afgevoerd worden. Voor het baggeren in het landelijk gebied lijken er weinig risico’s te zijn. Bij een verkenning in het beheergebied op twintig locaties bleek alle PFAS in de bagger ruimschoots onder de norm te zitten die geldt voor het verspreiden van bagger op de kant.
Bij projecten waarbij grondverzet aan de orde is (zoals bijvoorbeeld herstel van keringen), hebben we te maken met hogere onderzoekskosten en hogere kosten voor aanvoer van geschikte grond en de afvoer van grond. De kostenontwikkeling is sterk afhankelijk van de besluitvorming ten aanzien van PFAS
Opslag duurzame energie
ODE staat voor opslag duurzame energie. Deze opslag is ingevoerd om de investering in te stimuleren. In het belastingplan 2020 staat dat bedrijven vanaf 2020 meer gaan bijdragen aan de opslag duurzame energie. De consequentie van dit uitgangspunt is dat we vanaf 2020 geconfronteerd worden met hogere energiekosten. Een eerste inschatting is dat dit € 0,5 miljoen extra gaat kosten.
Evaluatie folslein skjin
In 2017 heeft het bestuur ingestemd met het plan ‘Folslein skjin’voor de muskusrattenbestrijding. Het doel van dit plan is de complete verwijdering van muskusratten in Fryslân. In het plan Folslein Skjin staat een evaluatie aangekondigd over onze aanpak. Deze evaluatie is in december 2019 uitgezet bij een onafhankelijk adviesbureau. De uitkomsten van de tussenevaluatie kunnen leiden tot een ruimtevrager in 2020 en later, omdat bij de start van folslein skjin de verwachte besparing al is meegerekend.