Watersysteem
We voeren de Kaderrichtlijn Water (KRW) uit. In de planperiode 2016-2021 nemen we hiervoor allerlei maatregelen om de waterkwaliteit te verbeteren. Vooral maatregelen om watersystemen natuurvriendelijker in te richten en te onderhouden en ze daarnaast zo zoveel mogelijk klimaatrobuust te maken. In 2019 is minder water natuurvriendelijk ingericht dan gepland. De uitvoering van de maatregelen ligt meerjarig gezien echter grotendeels op schema, vooral in de boezem. In vaarten, kanalen en de beken ligt het werk achter op de planning. Realisatie van deze opgaven vraagt in de komende jaren extra aandacht.
Samen plannen maken
Ook is gewerkt aan de KRW-plannen voor de nieuwe KRW-planperiode 2022-2027. Hierin staan maatregelen die nog nodig zijn om de waterkwaliteitsdoelen in 2027 te halen. 2019 stond in het teken van het KRW-gebiedsproces. Hiervoor zijn de watersysteemanalyses voor alle KRW-waterlichaam afgerond en zijn mogelijke maatregelen bepaald. Deze hebben we besproken met diverse belangengroepen en overheden uit het beheergebied. De uitkomsten van deze gesprekken gebruiken we bij de verdere uitwerking van de plannen in 2020.
Samen voor schoner water
Voor een goede waterkwaliteit is ook het terugdringen van emissies van groot belang. Samen met onze partners hebben we maatregelen uit het Uitvoeringsplan Emissies uitgevoerd. Deze zijn gericht op het beperken van emissies vanuit de landbouw en de recreatievaart. De meeste projecten lopen volgens planning. Sinds oktober 2019 wordt toegestaan dat watersporters het toiletwater mogen lozen nadat het gezuiverd is met een gecertificeerde zuiveringsinstallatie. Naast onze inzet op een betere inzamelstructuur voor afvalwater van de recreatievaart, kan dit een impuls geven aan het verminderen van de bacteriële verontreiniging van het oppervlaktewater.
Vergunningverlening en handhaving spelen een belangrijke rol bij het reguleren en terugdringen van emissies. In 2019 is er veel inzet gedaan op samenwerking, zowel binnen als buiten de organisatie. Voorbeelden zijn het gezamenlijke administratiesysteem voor vergunningverlening en handhaving en de sanering van illegale lozingen door een bedrijf op de rwzi Wolvega.
PFAS en effecten op ons werk
Microverontreinigingen staan de laatste jaren volop in de aandacht. Afgelopen jaar was er vooral veel te doen rond PFAS. Doordat we in de zomer van 2019 snel de situatie van de waterbodems in ons gebied in beeld hebben gebracht, kon het onderhoudsbaggeren verantwoord doorgaan. De aangetroffen gehaltes PFAS bleken laag te zijn. PFAS maakt onderdeel uit van de groep ‘zeer zorgwekkende stoffen’. Landelijk loopt een traject om de emissies hiervan beter door vergunningen te reguleren. In 2019 is in samenwerking met de FUMO een inventarisatie gedaan naar de emissies van deze stoffen in ons beheergebied. Deze inventarisatie loopt door in 2020.
Medicijnresten in het water
De aanpak van medicijnresten hebben we in 2019 voortgezet. In 2019 hebben we een rapportage opgesteld over de aanwezigheid van medicijnresten in het beheergebied en over een onderzoek naar toxische effecten van effluent van de rwzi Drachten. Verder hebben we samen met een groot aantal andere partijen uit Noord Nederland het convenant Netwerk Medicijnresten, ketensamenwerking zorg– en watersector afgesloten. De verbeterde inzamelstructuur voor medicijnafval die is opgezet rond het project Medischoon is in 2019 gemonitord door de gemeenten.
Onze controle op (zwem)waterkwaliteit
Van de 33 zwemwateren in het beheergebied hebben we in 2019 de waterkwaliteit gecontroleerd. De meeste locaties krijgen een beoordeling goed of uitstekend. Twee zwemlocaties (De Leijen en Eastermar) voldeden niet aan de minimale eisen van de Zwemwaterrichtlijn. Voor de Elfstedenzwemtocht van Maarten van der Weijden hebben we een aanvullende controle van de zwemwaterkwaliteit uitgevoerd.
Waterbodemsanering
Samen met de provincie Fryslân hebben we een saneringsprogramma voor vervuilde waterbodems. Hierin zijn zeven locaties opgenomen die we in de periode tot en met 2020 gaan saneren. De saneringen van de Schipsloot in Wolvega en de Âldfeart in Surhuisterveen zijn in 2019 afgerond.
Waterketen
Het zuiveren van afvalwater doen we met 27 eigen rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi’s). Ook hebben we een uitgebreid transportstelsel van 275 rioolgemalen en 826 kilometer persleidingen die het rioolwater naar de zuiveringsinstallaties brengen. Hiermee leveren we een grote bijdrage aan de bescherming van de volksgezondheid en de waterkwaliteit. 2019 was ondanks de droge zomer een vrij gemiddeld jaar met een totale aanvoer van 89 miljoen m3 afvalwater. De rwzi’s voldoen over het algemeen goed aan de gestelde doelen voor de effluentkwaliteit. Het gemiddelde zuiveringsrendement voor stikstof, fosfaat en zuurstofbindende stoffen bedroeg in 2019, net als in het voorgaande jaar, 89%. Om de prestaties van de zuiveringen op niveau te houden is in 2019 de renovatie van de rwzi Harlingen gestart en is de uitbreiding van de beluchtingscapaciteit van de rwzi Bolsward voorbereid.
In 2019 is de beleids- en beheernota Zuiveren vastgesteld. Deze nota bevat het nieuwe beleid voor de afvalwaterketen. Naast de zorg voor de waterkwaliteit spelen de zuiveringsinstallaties ook een belangrijke rol bij het terugwinnen van energie en grondstoffen.
Onze ambities
Het zuiveren van afvalwater zorgt direct en indirect voor een grote bijdrage aan de klimaatvoetafdruk van onze organisatie. Onze organisatie wil in 2020 40 procent van zijn energiebehoefte duurzaam opwekken en in 2030 klimaatneutraal zijn. Zo leveren we een bijdrage aan het beperken van de klimaatverandering. In de komende jaren realiseren we deze ambitie voor een groot deel met de projecten Zonnepanelen op rwzi’s en Duurzame Slibverwerking.
In het voorjaar van 2019 is het leveren en plaatsen van de zonnepanelen op 13 rwzi-locaties aanbesteed. Met deze zonnepanelen wekken we 17 procent van onze energiebehoefte duurzaam op. Op de rwzi Leeuwarden zijn inmiddels zonnepanelen geplaatst. De afronding van het project vindt eind 2020 plaats.
Met slibverwerking energieneutraal
Met de realisatie van het project Duurzame slibverwerking willen we de kosten voor de slibverwerking verlagen en voor een aanzienlijk deel (circa 20% extra) in onze eigen energiebehoefte voorzien. In 2019 is voor de slibverwerking op de locatie Leeuwarden een definitief ontwerp gemaakt en voor de locatie Heerenveen een voorontwerp. Door de problematiek rond het wegvallen van de PAS, voortschrijdend inzicht en kennis van techniek en kosten is een herijking van het project noodzakelijk. Dit gebeurt in 2020.
Terugwinnen van grondstoffen
Qua terugwinning van grondstoffen richten we ons vooral op cellulose en bioplastics. De kansrijke afzetroutes voor cellulose zijn in 2019 in beeld gebracht. In 2020 moet duidelijk worden met welke marktpartij we het terugwinnen van cellulose gaan realiseren. Voor de pilotlocatie voor productie van bioplastics (Phario-project) is een belangrijke subsidieaanvraag afgewezen. Hierdoor moeten we opnieuw bekijken hoe we de pilotlocatie kunnen realiseren.
Voor de terugwinning van fosfor wordt sinds juni 2019 door onze slibverwerker SNB 20% van de geproduceerde vliegas geleverd aan een kunstmestproducent. Hierdoor wordt jaarlijks 520 tot 550 ton fosfor teruggewonnen en opnieuw ingezet als kunstmest. Ons slib bevat in totaal 350 ton fosfor per jaar.